Şanlıurfa Dağcılık İl Temsilciliği ve Şanlıurfa Dağcılık ve Doğa Sporları İhtisas Kulübü -URFADOSK ortak etkinliği 21 Ekim 2019 tarihinde Birecik ve Halfeti ilçelerinde gerçekleşti.
Şanlıurfa Dağcılık ve Doğa Sporları İhtisas Kulübü Urfadosk organizesinde ellibeş doğasever Pazar günü Birecik ilçesinde Orman Genel Müdürlüğü tarafından 1977 yılında kurulan ve hala hizmet veren “Kelaynak Üretme İstasyonu” nu bölgesel rehber Mustafa Çulcuoğlu eşliğinde gezerek bilgi aldılar.İstasyon yakınındaki dinlenme alanında dinlenen grup Halfeti’ye hareket ederek Seldek mahallesine ulaştı.Burada Gürlüce mahallesine gelen grubu bölge sakini Osman Ercan karşıladı.Osman Ercan rehberliğinde grup vadilik ve kanyon alanları yürüyerek Savaşan mahallesine ulaştılar.Bir kısmı su altında bir kısmı da su üstünde kalan ve sadece turizm amaçlı teknelerle gelen ziyaretçilere hizmet verilen savaşan mahallesindeki Karagül Çay bahçesinde uzun bir mola verdiler.Moladan sonra eski Halfeti’den gelen tekneyle Halfeti merkezine ulaşan grup burada kısa bir çevre gezisinden sonra toplanıp turizm potansiyeli açısından gelişerek cazibe merkezi haline gelen ilçenin taş evleri arasında yürüyerek Gözpınarı’na geldiler.Buradan önceleri insanların bahçe olarak kullandığı ve hafta sonları piknik yapılan ancak şimdilerde turizm gezi alanlarının dışında kalan Değirmendere vadisine yürüyerek eşsiz manzaraları seyrederek ufak şelalelerin yanından vadide yükselerek tırmanışa geçtiler. Kaya mağaraların bulunduğu alanı gezen grup daha sonra bozkır araziden patika yolları takip ederek yol üstündeki Karagül serasını gezdiler. Patika yoldan Şitamrat oteli yakınındaki Halfeti yoluna çıkan grup araçlarıyla buluşarak Şanlıurfa’ya geri döndüler.
Etkinlik hakkında bilgi veren Şanlıurfa Dağcılık ve Doğa Sporları İhtisas Kulübü –URFADOSK yöneticisi Candan ÖZEN, Eski Halfeti’nin sadece cazibe merkezi özelliğinin değil vadilik alanlara sahip olarak hafta sonları düzenlenecek yürüyüş güzergahlarıyla açık havada yürüyüş yapılabilecek özelliğinin de ön plana çıkarılması lazım.Bu konuda İlçe kaymakamlığından ve ilçe belediyesinden bir girişim yapmalarını sivil toplum kuruluşu olarak talep ediyoruz.Yürüyüşe katılan ve emeği geçen herkese teşekkür ederiz,dedi.
HALFETİ TARİHİ
Halfeti ve Rumkale bölgesi M.Ö. 2.binde Hurri-Mitannilerin, M.Ö. 1.bindeiseAramilerin, Akamenidlerin veSeleukosların egemenliği altınagirmiştir. Bölge merkezi M.Ö. 855yılında Asur Kralı III. Salmanassartarafından ele geçirildiği zaman"Şitamrat" adını taşıyordu. Yunanlılarbunu değiştirerek "Urima" adınıvermişler. Süryaniler ise, "Kal'aRhomeyta" ve "Hesnad'Romaye"adlarını kullanmışlar. Arapların elinegeçtikten sonra "Kal'at-ül Rum" adıverilmiş, XI. yüzyılda ise Bizanslılarıneline geçince bu kez "Romaion Koyla"adını almıştır.Bölge, 1280 yılında Beysârikomutasındaki Memluk ordusutarafından kuşatılmış, sonuçalınamayınca, şehirdeki Hıristiyanmahalleleri beş gün süre ileyağmalanmıştır. 1290 yılında bu kezMemluk Sultanı Eşref tarafından fethedilip Memlukler tarafından imaredilen şehre "Kal'at-ülMüslimin" adıverildi.Halfeti bölgesi Memluklularyönetimi altında iken, Yavuz SultanSelim zamanında Osmanlı topraklarınakatılmıştır. Halep Vilayeti, UrfaSancağı'na bağlı "Urumgala" ve"Rumkale" kazasının merkezi ise 20.yüzyılın başlarında Halfeti kasabasıydı.Halfeti, Rumkale'den göç eden“Halvetiler”ce kurulduğu söylenen bir kent. Anlatılanlara göre Rumkale'ye ilkyerleşen Türk toplulukları”Çepniler”dir.Daha sonra ise Halvetiler'de gelipRumkale'ye yerleşmişler ve bir süresonra anlaşmazlık yaşayınca şimdikiHalfeti'nin olduğu yere göç ederekyerleşmişlerdir. Böylece Halfetikurulmuştur.Halfeti 1926'da Birecik İlçesine bağlıbir nahiye, 1954 yılında ise Urfa ilinebağlı bir ilçe merkezi olmuştur.Halfeti'nin büyük bir kısmı 2000yılında Birecik Barajı'nın göl sularıaltında kalınca, yeni yerleşim yeriolarak, ilçe merkezine 9 km.mesafedeki “Karaotlak” mevkii “Yeni Halfeti” olarak yerleşime açıldı.Yeniilçe merkezi yeşillikten yoksun, kıraçdoğası ve estetikten yoksun yapılarıylaeski Halfeti'nin yerinidolduramamaktadır.
BATIK KÖY SAVAŞAN veKAYA KİLİSE ;
Halfeti'den Savaşan köyüne teknegezileriyle 20 dakikada ulaşılmaktadır.Birecik Baraj gölü suları altında yarısıkalan köye, ulaşım karadansağlanamayınca Savaşan Köyü terkedilmiştir. Köyde boş bulunan tarihi taşyapı evler hala gezilebilmektedir. Köyüngöl kenarında kalan evleri ise çaybahçesi olarak kullanılmaktadır.Köyün karşı yamacında kayadanoyularak yapılmış olan “kaya kilise”,doğu-batı doğrultusunda dikdörtgenplanlı iki bölümden oluşur. Doğu-batı vegüneyde kaya kütlesi bulunan kilise, teknefli ve tek apsisli olup kuzey cephesiaçıktır. Daha önce Fırat Nehri'nden 200 metre içerde köyün doğu yamacında bulunan Kaya Kilise günümüzde göl kenarında kalmıştır. Kilisenin duvarlarıkazıma tekniği ile yapılmış, farklıboyutlarda çeşitli tipte haçlarlabezenmiştir.Kaya Kilisenin önünde çay içilecekküçük bir bahçe bulunmaktadır.
Kaynak :Öğr.Gör. S.Sabri KÜRKÇÜOĞLU Harran Üniversitesi GAP Bölgesi El SanatlarıAraştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü
Şanlıurfa Dağcılık ve Doğa Sporları İhtisas Kulübü Urfadosk organizesinde ellibeş doğasever Pazar günü Birecik ilçesinde Orman Genel Müdürlüğü tarafından 1977 yılında kurulan ve hala hizmet veren “Kelaynak Üretme İstasyonu” nu bölgesel rehber Mustafa Çulcuoğlu eşliğinde gezerek bilgi aldılar.İstasyon yakınındaki dinlenme alanında dinlenen grup Halfeti’ye hareket ederek Seldek mahallesine ulaştı.Burada Gürlüce mahallesine gelen grubu bölge sakini Osman Ercan karşıladı.Osman Ercan rehberliğinde grup vadilik ve kanyon alanları yürüyerek Savaşan mahallesine ulaştılar.Bir kısmı su altında bir kısmı da su üstünde kalan ve sadece turizm amaçlı teknelerle gelen ziyaretçilere hizmet verilen savaşan mahallesindeki Karagül Çay bahçesinde uzun bir mola verdiler.Moladan sonra eski Halfeti’den gelen tekneyle Halfeti merkezine ulaşan grup burada kısa bir çevre gezisinden sonra toplanıp turizm potansiyeli açısından gelişerek cazibe merkezi haline gelen ilçenin taş evleri arasında yürüyerek Gözpınarı’na geldiler.Buradan önceleri insanların bahçe olarak kullandığı ve hafta sonları piknik yapılan ancak şimdilerde turizm gezi alanlarının dışında kalan Değirmendere vadisine yürüyerek eşsiz manzaraları seyrederek ufak şelalelerin yanından vadide yükselerek tırmanışa geçtiler. Kaya mağaraların bulunduğu alanı gezen grup daha sonra bozkır araziden patika yolları takip ederek yol üstündeki Karagül serasını gezdiler. Patika yoldan Şitamrat oteli yakınındaki Halfeti yoluna çıkan grup araçlarıyla buluşarak Şanlıurfa’ya geri döndüler.
Etkinlik hakkında bilgi veren Şanlıurfa Dağcılık ve Doğa Sporları İhtisas Kulübü –URFADOSK yöneticisi Candan ÖZEN, Eski Halfeti’nin sadece cazibe merkezi özelliğinin değil vadilik alanlara sahip olarak hafta sonları düzenlenecek yürüyüş güzergahlarıyla açık havada yürüyüş yapılabilecek özelliğinin de ön plana çıkarılması lazım.Bu konuda İlçe kaymakamlığından ve ilçe belediyesinden bir girişim yapmalarını sivil toplum kuruluşu olarak talep ediyoruz.Yürüyüşe katılan ve emeği geçen herkese teşekkür ederiz,dedi.
HALFETİ TARİHİ
Halfeti ve Rumkale bölgesi M.Ö. 2.binde Hurri-Mitannilerin, M.Ö. 1.bindeiseAramilerin, Akamenidlerin veSeleukosların egemenliği altınagirmiştir. Bölge merkezi M.Ö. 855yılında Asur Kralı III. Salmanassartarafından ele geçirildiği zaman"Şitamrat" adını taşıyordu. Yunanlılarbunu değiştirerek "Urima" adınıvermişler. Süryaniler ise, "Kal'aRhomeyta" ve "Hesnad'Romaye"adlarını kullanmışlar. Arapların elinegeçtikten sonra "Kal'at-ül Rum" adıverilmiş, XI. yüzyılda ise Bizanslılarıneline geçince bu kez "Romaion Koyla"adını almıştır.Bölge, 1280 yılında Beysârikomutasındaki Memluk ordusutarafından kuşatılmış, sonuçalınamayınca, şehirdeki Hıristiyanmahalleleri beş gün süre ileyağmalanmıştır. 1290 yılında bu kezMemluk Sultanı Eşref tarafından fethedilip Memlukler tarafından imaredilen şehre "Kal'at-ülMüslimin" adıverildi.Halfeti bölgesi Memluklularyönetimi altında iken, Yavuz SultanSelim zamanında Osmanlı topraklarınakatılmıştır. Halep Vilayeti, UrfaSancağı'na bağlı "Urumgala" ve"Rumkale" kazasının merkezi ise 20.yüzyılın başlarında Halfeti kasabasıydı.Halfeti, Rumkale'den göç eden“Halvetiler”ce kurulduğu söylenen bir kent. Anlatılanlara göre Rumkale'ye ilkyerleşen Türk toplulukları”Çepniler”dir.Daha sonra ise Halvetiler'de gelipRumkale'ye yerleşmişler ve bir süresonra anlaşmazlık yaşayınca şimdikiHalfeti'nin olduğu yere göç ederekyerleşmişlerdir. Böylece Halfetikurulmuştur.Halfeti 1926'da Birecik İlçesine bağlıbir nahiye, 1954 yılında ise Urfa ilinebağlı bir ilçe merkezi olmuştur.Halfeti'nin büyük bir kısmı 2000yılında Birecik Barajı'nın göl sularıaltında kalınca, yeni yerleşim yeriolarak, ilçe merkezine 9 km.mesafedeki “Karaotlak” mevkii “Yeni Halfeti” olarak yerleşime açıldı.Yeniilçe merkezi yeşillikten yoksun, kıraçdoğası ve estetikten yoksun yapılarıylaeski Halfeti'nin yerinidolduramamaktadır.
BATIK KÖY SAVAŞAN veKAYA KİLİSE ;
Halfeti'den Savaşan köyüne teknegezileriyle 20 dakikada ulaşılmaktadır.Birecik Baraj gölü suları altında yarısıkalan köye, ulaşım karadansağlanamayınca Savaşan Köyü terkedilmiştir. Köyde boş bulunan tarihi taşyapı evler hala gezilebilmektedir. Köyüngöl kenarında kalan evleri ise çaybahçesi olarak kullanılmaktadır.Köyün karşı yamacında kayadanoyularak yapılmış olan “kaya kilise”,doğu-batı doğrultusunda dikdörtgenplanlı iki bölümden oluşur. Doğu-batı vegüneyde kaya kütlesi bulunan kilise, teknefli ve tek apsisli olup kuzey cephesiaçıktır. Daha önce Fırat Nehri'nden 200 metre içerde köyün doğu yamacında bulunan Kaya Kilise günümüzde göl kenarında kalmıştır. Kilisenin duvarlarıkazıma tekniği ile yapılmış, farklıboyutlarda çeşitli tipte haçlarlabezenmiştir.Kaya Kilisenin önünde çay içilecekküçük bir bahçe bulunmaktadır.
Kaynak :Öğr.Gör. S.Sabri KÜRKÇÜOĞLU Harran Üniversitesi GAP Bölgesi El SanatlarıAraştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü